صنعت‌خودرو دنیا در حال تجربه یکی از عمیق‌ترین تحولات ساختاری و فناورانه خود است؛ تحولی که نه‌فقط سازندگان اصلی، بلکه زنجیره‌تامین قطعات و بازار خدمات پس از فروش را نیز به‌شدت تحت‌تاثیر قرار داده است. در این میان، قطعه‌سازی و لوازم‌یدکی خودرو با رشدی پایدار و چشمگیر همراه شده و مطابق آخرین گزارش‌های معتبر بین‌المللی، ارزش این بازار که در سال ۲۰۲۴ حدود ۲ تریلیون‌دلار برآورد شده، تا سال ۲۰۳۰ به‌رقم خیره‌کننده ۲.۴ تریلیون‌دلار خواهد رسید. این افزایش ارزش بازار قطعات و لوازم‌یدکی خودرو تصویری کامل از روندهای آینده، فرصت‌ها، چالش‌ها و مسیرهای نوآوری در این صنعت را نمایان می‌کند.

محرک‌های رشد بازار قطعات خودرو

تحلیلگران معتقدند بازار قطعات خودرو چهار محرک اصلی برای افزایش ارزش دارد؛ نخست‌این‌که، افزایش سن متوسط خودروها عامل اصلی تقویت ساختار مالی بازار قطعات دنیاست؛ چراکه به‌دلیل بهبود کیفیت ساخت و افزایش عمر مفید وسایل‌نقلیه، نیاز به تعمیر و تعویض قطعات افزایش یافته است.

همچنین تمایل به شخصی‌سازی خودرو در دنیا رشد داشته است؛ به بیانی بهتر مصرف‌کنندگان بیش از پیش خواهان لوازم جانبی خاص، قطعات تزئینی و کاربردی برای خودروهای خود هستند. سوم این‌که، پیشرفت فناوری مسیر تولید و توزیع قطعات را تغییر داده است؛ فناوری‌هایی مانند چاپ سه‌بعدی، اینترنت اشیا (IoT) و واقعیت افزوده، فرآیندهای طراحی، تولید و توزیع قطعات را متحول ساخته‌اند.

درآخر این‌که، فروش آنلاین لوازم‌یدکی خودرو در دنیا مسیر رشد را طی می‌کند و پلت‌فرم‌های دیجیتال با ایجاد دسترسی آسان‌تر به بازار قطعات، تجربه خرید مصرف‌کنندگان را بهبود داده‌اند.

برترین بخش‌ها و روندهای بازار جهانی قطعات خودرو

بررسی‌ها نشان داده که دو بخش از خودرو بیشترین رشد ارزش را تجربه خواهند کرد که شامل قوای محرکه و انتقال نیرو، قطعات بدنه و داخل کابین خودرو است. پیش‌بینی موسسه‌های معتبر جهانی حاکی از آن است که قطعات مرتبط با قوای محرکه و انتقال نیرو تا سال ۲۰۳۰ به‌ارزش ۷۳ هزار و 602 میلیارد دلار برسد. این عدد بیانگر رشد سالانه 3.3 درصد برای بازار این قطعات است. برآوردها نشان داده که قطعات بدنه و کابین خودروها نیز تا مدت‌زمان مذکور با رشد ۲.۴ درصدی نقشی کلیدی در ارتقای تجربه راننده و سرنشین ایفا می‌کنند.

علاوه‌بر افزایش ارزش معاملات لوازم‌یدکی و قطعات خودرو در دنیا، دو بازار آمریکا و چین بیشترین تغییرات فروش را نسبت به سایر مناطق مختلف جهان تجربه خواهند کرد.

در بازار قطعات و لوازم‌یدکی خودرو آمریکا برخلاف تصورات، ارزش این بازار از ۵۵ هزار و 103 میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ به ۴۷ هزار و 205 میلیارد دلار در سال ۲۰۳۰ کاهش خواهد یافت.

از سویی بازار قطعات کشور چین با نرخ رشد سالانه ۴.۸ درصدی هدایت و رهبری بازار آسیا را در اختیار داشته و نقش کلیدی در توسعه جهانی ایفا می‌کند.

نقش فناوری در تحول صنعت قطعات خودرو

از نقش فناوری در تحول صنایع ‌خودرو و قطعه نباید غافل بود؛ تا سال 2030 مدل‌سازی و طراحی قطعات در صنایع خودروسازی تغییرات عدیده‌ای را تجربه خواهد کرد. چاپ سه بعدی را می‌توان سکان‌دار تغییرات تولید معرفی کرد. با این فناوری امکان تولید دقیق‌تر، سبک‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر قطعات فراهم شده است.

باتوجه به این‌که کنترل کیفیت در خطوط تولید قطعه‌سازان و خودروسازان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، IoT و سیستم‌های تشخیص هوشمند می‌تواند به‌پایش لحظه‌ای وضعیت قطعات و پیش‌بینی خرابی‌ها کمک بسزایی ‌کند. آخرین تغییر فناوری در تولید و توزیع قطعات خودرو استفاده از سیستم «واقعیت افزوده» است که ابزاری موثر در آموزش تکنسین‌ها، تسهیل تعمیرات و انتخاب قطعه مناسب برای مصرف‌کننده نهایی شناخته می‌شود.

رفتار خرید و انتخاب مشتریان چه تغییری خواهد داشت؟

تولید قطعات خودرو بخش کلیدی زنجیره‌تامین خودروسازی است و شامل تولید مولفه‌هایی مانند موتور، ترمز، باتری، سیستم‌های الکترونیکی، فیلترها، سیستم خنک‌کننده، قطعات زیر بدنه و اجزای روشنایی می‌شود. این قطعات نه تنها در تولید اولیه خودروها توسط سازندگان (OEM) بلکه در خدمات پس از فروش (Aftermarket) و بازار قطعات جایگزین نقش کلیدی ایفا می‌کنند.

بنابراین می‌توان دریافت که بازار قطعات خودرو به دو بخش اصلی OEM (تامین‌کنندگان قطعات اولیه برای خودروسازان) و Aftermarket (خدمات پس از فروش) تقسیم می‌شود.

در بخش اول این بازار تاکید بر کیفیت بالا و سازگاری با فناوری‌های نوین مانند سامانه‌های خودران و پیشرانه‌های برقی است و در بخش دیگر باتوجه به افزایش عمر خودروها و نیاز به تعمیر و ارتقا، باعث رشد تقاضا برای قطعات جایگزین و بازار تعمیراتی شده است.

تجارت الکترونیک و ابزارهای تشخیصی پیشرفته از دیگر عوامل موثر در رشد این بخش هستند. بهبود بهره‌وری سوخت و الزامات سخت‌گیرانه زیست‌محیطی در کشورهای مختلف، شرکت‌های فعال در این حوزه را به‌سوی استفاده از مواد سبک‌تر، سامانه‌های هوشمندتر و فناوری‌های نوین تولید سوق داده است.

با رشد فروش خودروهای برقی و ورود فناوری‌های نوین به صنایع خودروسازی، رفتار خرید مشتریان نیز تغییر کرده است.

در حال حاضر مصرف‌کنندگان در بازارهای جهانی به‌دنبال محصولات دوستدار محیط‌زیست و افزایش بهره‌وری سوخت هستند.

همچنین افزایش سهم خودروهای برقی تقاضا برای باتری‌ها، شارژرها و قطعات تخصصی EV را به‌شکل چشمگیری افزایش داده است. درنهایت مالکان خودروها در سراسر دنیا با دسترسی به محتوای آموزشی علاقه‌مند به نصب یا تعویض قطعات هستند.

نگاهی به ساختار بازار قطعات در دنیا بر اساس نوع و کاربرد قطعه

قطعات حیاتی مانند موتور، باتری، سیستم‌های خنک‌کننده، روشنایی و زیر بدنه در صدر اولویت‌های سرمایه‌گذاری در سراسر جهان قرار دارند.

بیش از ۴۹۰ شرکت بین‌المللی در این صنعت فعال‌ هستند که از جمله شناخته‌شده‌ترین آن‌ها می‌توان به شرکت‌های «بوش»، «دنسو»، «کونتیننتال»، «ولئو» و «زداف» اشاره کرد.

رقابت شدید میان شرکت‌های آسیایی، اروپایی و آمریکایی، از پویایی و نوآوری بی‌وقفه این صنعت حکایت دارد. تمرکز این سازندگان بر قطعات خودروهای برقی، مواد سبک‌وزن و سامانه‌های ایمنی پیشرفته، شکل آینده بازار را ترسیم می‌کند.

سایه تاثیرات کووید-۱۹ بر تولید قطعات خودرو

با شیوع ویروس کرونا، تعطیلی کارخانه‌ها، اختلال در زنجیره‌تامین و کاهش تقاضای جهانی، تولید قطعات خودرو دچار رکود شد. با این حال از سال ۲۰۲۲ به‌بعد، صنعت با بازسازی زنجیره‌های تامین، احیای تولید و تسریع در دیجیتالی‌سازی مسیر بازگشت به روند رشد را پیموده است.

نقاط جغرافیایی کلیدی در رشد بازار قطعات

بازار لوازم‌یدکی خودرو را می‌توان به سه بخش آمریکای شمالی، اروپا و آسیا تقسیم کرد. هریک از این بازارها براساس زیرساخت‌های تولیدی خود در تلاش برای توسعه محصولات مد نظر هستند.
در بازار قطعات آمریکای شمالی، زیرساخت‌های تولیدی قوی وجود دارد که در حال گذار به سمت برقی‌سازی و نوآوری است.

در بازار لوازم‌یدکی اروپا، قطعه‌سازان را می‌توان قطب فناوری و پایداری با حضور خودروسازان بزرگ زیرسایه سیاست‌های سخت‌گیرانه زیست‌محیطی معرفی کرد. بازار قطعات آسیا نیز پیشتاز در تولید انبوه، مقرون‌به‌صرفه و توسعه قطعات مخصوص خودروهای الکتریکی، با محوریت چین، ژاپن و کره‌جنوبی است.

مهم‌ترین تحول قطعه‌سازی در دنیا

نمونه‌ای از رویکردهای حمایتی بسیار مهم در صنعت قطعات خودرو مربوط به اقدام دولت تایلند در دسامبر ۲۰۲۴ است که با ارائه مشوق‌های مالیاتی برای تولید داخلی خودروهای هیبریدی و افزایش نسبت تولید به واردات خودروهای برقی، گام‌های مهمی در حمایت از صنعت برداشته است.

نسبت تولید به واردات برای خودروهای برقی از یک به ۱.۵ در سال ۲۰۲۵ افزایش خواهد یافت. همچنین، مالیات مصرف برای تولید داخلی خودروهای هیبریدی کاهش یافته است.

این موضوع بیانگر الزام تغییر سیاست‌ها در قطعه‌سازی طی 5 سال آینده است. زنجیره‌تامین را می‌توان مهم‌ترین بخش ارزش افزوده صنعت‌خودرو معرفی کرد که برای پیشرفت نیازمند حمایت‌های هدفمند و صحیح سیاستگزاران است.

سیاست‌گزاری و تحولات نوظهور

صنعت قطعات و لوازم جانبی خودرو با اتکا به نوآوری فناورانه، تغییر رفتار مصرف‌کننده، رشد بازارهای نوظهور و فشارهای زیست‌محیطی، در حال ورود به دوره‌ای تازه و پرچالش است.

این بازار نه‌تنها پیشران توسعه صنعت‌خودرو، بلکه بستری برای ایجاد فرصت‌های اقتصادی، فناورانه و زیست‌محیطی در سطح جهانی خواهد بود. شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران، سیاست‌گزاران و مصرف‌کنندگان، همگی در موقعیتی حساس برای اتخاذ تصمیم‌های استراتژیک قرار دارند.

زمان آن رسیده که سیاستگزاران داخلی نیز با حمایت از قطعه‌سازان کشور، بستری جهت حضور آن‌ها در بازارهای نوظهور را فراهم کرده و زمینه‌ساز توسعه این صنعت مهم شوند.